روش های کاربردی امر به معروف ونهی از منکر در جامعه امروزی (ادامه)...

برخی شیوه های کاربردی:

1. آگاهی بخشیدن:

یکی از مهم ترین عوامل هدایت انسان، شناختن حقائق است. با آگاهی بخشیدن می توان زمینه های گناه را کاهش داد. بسیارند کسانی که از آثار و خطرات خلاف خود آگاهی لازم را ندارند و به مجرد اینکه از آن خطرات و زیانها آگاه شوند آن را رها می کنند.

اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در مورد خطرات و آسیب های اعمال منکر که دامن گیر فرد و جامعه می شود، مهم ترین عامل بازدارنده ای است که به عنوان اقدام پیشگیرانه از ادامه انجام خلاف فرد را بازداشته و تذکر و نصیحت را نیز موثر می نماید. بسیاری از اوامر و نواهی براساس منطق دلیل است که اگر آنها را برای مردم بیان کنیم زودتر به نتیجه می رسیم.
2. تدریجی بودن:
مرحله ای بودن و تدریجی بودن از سنت های خداوند متعال در خلقت و افعال بعثت انبیاء و قانون گذاری و تشریع است. خدا به پیامبر فرمان داد تا از نهی حرامات بزرگ و امر به فرائض بزرگ شروع کند. سپس به تدریج به سایر احکام بپردازد. این توقع نابجایی است که انتظار داشته باشیم کسانی را که در گرداب منکرات غلطیده اند به یکباره از گرداب در آوریم و از آنها سلمان یا ابوذر زمان بسازیم.
3. روش های غیر مستقیم:
گاه امر به معروف و نهی از منکری اثر می بخشد که مستقیما با مخاطب گفتگو شود، اما مواردی نیز هستند که شرایط زمانی یا مکانی اشخاص مورد خطاب اقتضا نمی کند مخاطب به طور مستقیم امر و نهی شود و شاید اثر منفی داشته باشد، لذا در این گونه موارد باید از شیوه خطاب (غیر مستقیم) استفاده کرد.
توجه به آموزشهای ظریف و غیر مستقیم در رفتار بزرگان دین ما نیز دارای منزلتی والاست. امامان ما گاه برای تعلیم مسائل به دیگران از مثالها بهره می گرفتند. گاه آموزشهایی را در قالب دعاهایی را که خود می خواندند، می داده اند و گاه این درسها را با عمل خویش بیان می کردند.

استاد مطهری درباره یکی از روشهای غیر مستقیم در امر به معروف و نهی از منکر می فرمایند: « شما اگر بخواهید به شکل غیر مستقیم امر به معروف و نهی از منکر بکنید یکس از راه های آن این است که خودتان صالح و با تقوا باشید، وقتی خودتان اینطور بودید مجسمه ای خواهید بود از امر به معروف و تهی از منکر، هیچ چیز بشر را بیشتر از عمل تحت تاثیر قرار نمی دهد ...»(حماسه حسینی، ج 2 ، ص 106)
4. تکرار و تلقین کردن:
روش تکرار و تلقین بر قبول آگاهانه و آزادانه همراه با دریافت اطلاعات جانبی حول محور و موضوع مورد قبول بنا شده است و آمیزه ای است از علم و احساس. در قرآن کریم داستان سجده فرشتگان بر آدم و انکار ابلیس، داستان حضرت موسی و فرعون، تکرار شدن آیات در سوره الرحمن و .... همه بر اساس حکمت الهی و همین روش استوار است. لذا باید به کسانی که گرفتار گناه شده اند تذکر داد و به آنها تلقین نمود که می توان از چنگال گناه فرار کرد.
از طرفی انسان به قدری فراموش کار است که تذکر گاه به گاه نیز برای او کافی نیست. لذا در قرآن می خوانیم که: « خدا را زیاد یاد کنید.»(انفال / 45)
5. استفاده از هنر:
منظور از شیوه هنری در امر به معروف و نهی از منکر آن است که در بسیاری موارد می توان با استفاده مثبت از هنر، ارزش های الهی را تبلیغ کرد و راه ها و روش های نفوذ و رسوخ منکر در زندگی و اجتماع را به افراد یادآور شد. می توان از راه ساختن فیلم، قصه گویی، سرود، شعر و ... معروف و منکر را بشناسانیم و خطر آلوده شدن به مفاسد و پیمودن راه فساد و ضد آن را یادآور گردیم.
6. از خوبی هم گفتن:
در انتقاد و نهی کردن، تنها نقطه ضعف را نباید مطرح کرد، به خوبیها نیز باید اشاره نمود. هنگام نهی از منکر، ابتدا نقاط قوت را باید بازگو کرد و سپس تذکر دهیم که مثلا کسی که این کمالات را دارد چرا این منکر را انجام می دهد!؟
7. شیوه تغافل:
یکی از زمینه های انجام خلاف آن است که انسان احساس کند، در جامعه آبرو و کرامت ندارد، عذرش پذیرفته نمی شود و کسی به سخن او اعتنا نمی کند. در اینصورت احساس حقارت و بی آبرویی او را به هر گناهی می کشاند. در دستورات اسلامی توصیه شده است، گاهی باید انسان خود را به غفلت بزند و تظاهر کند. به این معنا که من متوجه اشتباه تو نشده ام، تا از این طریق کرامت و شخصیت افراد شکسته نشود و حریم ها حفظ گردد.
8. عیبها را یکجا نگفتن:
در نهی از منکر و انتقاد، سعی کنیم که طرف را به رگبار نبندیم. اگر به فردی درباره موضوعی تذکر می دهیم نباید به گوئیم که : « در درس عقب افتاده ای، آداب معاشرت را بلد نیستی، لباس هایت را نشسته ای و ... »
این گونه نهی از منکر برای بسیاری از افراد قابل تحمل نیست. اسلام در مدت بیست و سه سال دستورات خودش را به مردم اعلام کرد.
9. شیوه ایجاد محبت:
عشق و محبت، بهترین زمینه و انگیزه برای امر به معروف و نهی از منکر است. در بخش مهمی از قرآن، خداوند نعمتهای خود را می شمارد تا عشق انسان نسبت به خود زیاد کند. کسی که می خواهد دیگری را به معروف و نیکی سفارش کند و از کار بدی باز دارد، بهترین راه آن است که با بیان و یاد نعمتها و الطاف الهی ابتدا او را عاشق کند، در آن صورت، عاشق تسلیم انجام فرامین است.
10. شیوه آسان سازی:
گاهی افراد گناهکار خیال می کنند که ترک گناه و یا انجام فلان کار خوب بر ایشان مشکل است. یکی از شیوه های امر به معروف و نهی از منکر آن است که ما کار را امکان پذیر و شدنی قلمداد کنیم و به مردم بگوئیم که : « انجام دادن خوبیها و انجام ندادن بدیها کار چندان سخت و غیر ممکنی نیست.»
11. شیوه الگو سازی:
معرفی الگو برای جذب به خوبی ها و ترک بدی ها و منکرات بسیار موثر خواهد بود. هم باید با رفتار پسندیده الگوی دیگران بود و هم با تقدیر و تشویق الگوهای شایسته زمینه جذب دیگران را فراهم آورد. کسی که در جایگاه الگویی قرار گرفت رفتارها و گفتارهایش برای دیگران حجت می شود. لذا باید سعی گردد شایستگی های گفتاری و رفتاری الگوهای جوانان هر چه بیشتر مطرح گردد.