اهمیت و فلسفه امر به معروف و نهی از منکر

پیامبر گرامی اسلام در ضمن یک مثال ساده و روشن، فلسفه امر به معروف و نهی از منکر و عدم منافات آن را با آزادی، چنین ترسیم می‏فرماید:

یک گنهکار در میان مردم، مانند کسی است که با گروهی سوار کشتی می‏شود و هنگامی که در وسط دریا قرار می‏گیرد، به سوراخ کردن جایگاه خویش می‏پردازد. اگر دیگران او را از این کار خطرناک بازندارند، آب به کشتی نفوذ می‏کند و یک‏باره همگی غرق می‏شوند.

پیامبر با این تعبیر زیبا، منطقی بودن و لزوم وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را بر همگان مجسم می‏سازد و حق نظارت فرد بر اجتماع را حقی طبیعی که ناشی از پیوند سرنوشت‏هاست، می‏داند. آری، جامعه نیز به‏سان کشتی است. سرنشینان کشتی تنها تا حدی آزادند که موجب هلاک دیگران نشوند. هر گاه مسافری از این آزادی استفاده نادرست کند و بخواهد با میخ یا تیشه بدنه کشتی را سوراخ کند، همه مسافران بنابر غریزه دفاعی خود، به شدت با او مبارزه می‏کنند و عمل او را حرکتی از روی نادانی و محدودنگری می‏پندارند. بی‏شک سستی و بی‏توجهی آنان، خطر غرق شدن و نابودی همگان را به دنبال خواهد داشت. از این رو، همه مؤمنان در بازداشتن افراد از ارتکاب گناهان و زیرپا نهادن ارزش‏های الهی، متعهد و مسئولند.

عمل به این مسئولیت الهی ـ انسانی، بر همه کس واجب است و در صورت کوتاهی، باید در انتظار خواری این جهان و کیفر دردناک سرای دیگر بود.ملااحمد نراقی در توصیه‏ای مؤکد، این زنگ بیداری را با این سخنان به صدا در می‏آورد:

امر به معروف و نهی از منکر، از اعظم شعائر دین و اقوی علامت شریعت و آیین است و مقصد کلی از بعثت انبیا و ائمه و اوصیا و نایب گردانیدن متدینین از علما، بلکه قطب آسیای جمیع ادیان وملل است که همه بر محور آن می‏گردند و در صورت اهمال و اخلال در انجام آن، مضمحل (می‏شوند) و از میان می‏روند. از این جهت، مدح و ترغیب به آن، در آیات و اخبار به کرات آمده (است) که عاملین به آن صالحین و تارکین آن ملعون معرفی شده‏ اند.