حکایت یخ فروشی

امر و نهی ما...

حدثاء سفهاء...

دستور خداست...

خشکاندن گناه...

سیر امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن

پرسمان 2

امر به معروف لفظی و عملی به چند طریق انجام می‏شود؟

هر یک از امر به معروف لفظى و امر به معروف عملى به دو طریق است:

1. مستقیم

2. غیر مستقیم.

گاهى که می ‏خواهید امر به معروف و نهى از منکر کنید، مستقیم وارد می ‏شوید، حرف را مستقیم می ‏زنید یعنى اگر می ‏خواهید کسى را وادار به کارى کنید می گویید: من از جنابعالى خواهش می کنم فلان کار را انجام دهید.

ولى یک وقت هم به طور غیر مستقیم به او تفهیم می کنید، که البته مؤثرتر و مفیدتر است یعنى بدون آنکه او بفهمد که شما دارید با او حرف می زنید، از کسى که فلان کار را کرده است تعریف می کنید، کار او را توجیه و تشریح می ‏کنید، می گویید: فلان‏کس در فلان مورد چنین عمل کرده، این طور رفتار کرده، و تا او بداند و بفهمد.

این، بهتر در او اثر می ‏گذارد کما اینکه عمل هم به طور غیرمستقیم مؤثرتر است.

 

برگرفته از : مجموعه آثار شهید مطهرى ج 17 حماسه حسینى صفحه 249

 

حجاب و عفاف

شرایط امر به معروف

امر به معروف و نهی از منکر از مهم ترین دستورات نورانی اسلام است که چون سایر اوامر دارای احکام و ویژگی های خاصی است.

حضرت امام شرایط امر به معروف و نهی از منکر را چنین بیان می فرمایند:

اول: آنکه کسی که می خواهد امر و نهی کند، بداند که آن چه شخص مکلف به جا نمی آورد، واجب است به جا آورد و آن چه به جا می آورد را باید ترک کند و بر کسی که معروف و منکر را نمی داند، واجب نیست.

دوم: آنکه احتمال بدهد امر و نهی او تأثیر می کند، پس اگر بداند اثر نمی کند، واجب نیست.

سوم: آنکه بداند شخص معصیت کار بنا دارد که معصیت خود را تکرار کند. پس اگر بداند یا گمان کند یا احتمال صحیح بدهد که تکرار نمی کند، واجب نیست.

چهارم: آن که در امر و نهی مفسده ای نباشد. پس اگر بداند یا گمان کند که اگر امر یا نهی کند ضرر جانی یا عرضی و آبرویی یا مالی قابل توجه به او می رسد، واجب نیست، بلکه اگر احتمال صحیح بدهد که از آن ترسِ ضررهای مذکور را پیدا کند، واجب نیست. بلکه اگر بترسد که ضرری متوجه متعلقان او می شود، واجب نیست. بلکه با احتمال وقوع ضرر جانی یا عرضی و آبرویی یا مالی موجب حرج بر بعضی مؤمنین واجب نمی شود، بلکه در بسیاری از موارد حرام است.(۱)

از حضرت آیهالله خامنه ای سؤال شده است: کسی که می خواهد شخصی را امر به معروف و نهی از منکر نماید، آیا باید قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زمانی امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب می شود؟

ایشان در پاسخ می فرمایند: آمر به معروف و ناهی از منکر باید عالم به معروف و منکر باشد. و همچنین بداند که فاعل منکر هم به آن علم دارد و در عین حال عمداً و بدون عذر شرعی مرتکب آن می شود و زمانی اقدام به امر و نهی واجب می شود که احتمال تأثیر امر به معروف و نهی از منکر در مورد آن شخص داده شود، و ضرری برای خود او نداشته باشد و در این مورد باید تناسب بین ضرر احتمالی و اهمیت معروفی را که بر آن امر می نماید یا منکری که از آن نهی می کند را ملاحظه نماید. در غیر این صورت امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب نیست.(۲)

زبان برخورد با منکر در بیانات امام خامنه ای

امر باشد، نه خواهش و تضرع و تقاضا و التماس

طرف امر به‏ معروف‏ و نهى از منکر فقط طبقه‏ ى عامه‏ ى مردم نیستند؛ حتى اگر در سطوح بالا هم هستند، شما باید به او امر کنید؛ نه اینکه از او خواهش کنید؛ باید بگویید: آقا! نکن؛ این کار یا این حرف درست نیست. امر و نهى باید با حالت استعلاء باشد. البته این استعلاء معنایش این نیست که آمران حتماً باید بالاتر از مأموران، و ناهیان بالاتر از منهیان باشند؛ نه، روح و مدل امر به‏ معروف‏، مدل امر و نهى است؛ مدل خواهش و تقاضا و تضرّع نیست. نمی شود گفت که خواهش می کنم شما این اشتباه را نکنید؛ نه، باید گفت آقا! این اشتباه را نکن؛ چرا اشتباه می کنى؟ طرف، هرکسى هست بنده که طلبه‏ ى حقیرى هستم از بنده مهم‏تر هم باشد، او هم مخاطب امر به‏ معروف‏ و نهى از منکر قرار می گیرد.

با رفق و مدارا

در خصوص امر به‏ معروف‏ و نهى از منکر حدیثى دیدم که از جمله چیزهایى که براى آمر به معروف و ناهى از منکر ذکر می کند، رفیق فیما یأمر و رفیق فیما ینهى (34) بود. آن جایى که جاى رفق است که غالب جاها هم از این قبیل است انسان باید با «رفق» عمل کند؛ براى اینکه بتواند با محبّت آن حقایق را در دلها و در ذهنها جا بدهد و جایگزین کند. تبلیغ براى این است؛ براى زنده کردن احکام الهى و اسلامى است.

لازم نیست یک سخنرانی بکنید، یک کلمه

حرف بزنید، بگویید؛ یک‏ کلمه بیشتر هم نمی خواهد؛ لازم نیست یک سخنرانى بکنید. کسى که می بینید خلافى را مرتکب میشود دروغ، غیبت، تهمت، کین‏ه ورزى نسبت به برادر مؤمن، بی اعتنایى به محرّمات دین، بی اعتنایى به مقدسات، اهانت به پذیرفته‏ هاى ایمانى مردم، پوشش نامناسب، حرکت زشت یک کلمه‏ ى آسان بیشتر نمی خواهد؛ بگویید این کار شما خلاف است، نکنید؛ لازم هم نیست که با خشم همراه باشد. شما بگویید، دیگران هم بگویند، گناه در جامعه خواهد خشکید.

در هرجایى که هستند، اگر خلافى را دیدند، به خلاف‏کار بگویند: این، از نظر اسلام خلاف است؛ چرا انجام می دهى؟ گفتن همین یک‏ کلمه مؤثر است. اگر زبانهاى گوناگون و نفَس هاى مختلف گناه را تذکر بدهند، گناهکار به طور غالب از گناه و تخلف دست خواهد کشید؛